Hocanın Gizli Dili: Fıkralardan Evrensel Sırlara Yolculuk

Hocanın Gizli Dili: Fıkralardan Evrensel Sırlara Yolculuk

Cevat ORHAN 
‎Giriş
‎Nasreddin Hoca, yüzlerce yıldır dilden dile aktarılan fıkralarıyla, insanlığın ortak hafızasında yer etmiş bir bilgedir. Ancak onun hikayeleri, sadece güldüren basit fıkralar değil, aynı zamanda varoluşun en karmaşık sırlarını fısıldayan birer şifre, birer protokoldür. Bu makale, Hoca'nın dört hikayesinden yola çıkarak, onun zekâsının ardındaki evrensel dili keşfe çıkıyor. Amacımız, en basit hikayelerden en derin manevi anlamlara uzanan bu yolculukla, insanın kendi varoluşsal kodlarını çözmesine yardımcı olmaktır.
‎Fıkralar
‎1. Ağaçtaki Hoca
‎Nasreddin Hoca bir gün ağaca çıkar ve elindeki baltayla kendi bindiği dalı kesmeye başlar. Oradan geçen biri "Hoca, hoca, düşeceksin!" der ve Hoca dalı keser ve düşer. Hoca, hemen adamın peşinden gider ve "Sen benim ne zaman öleceğimi de bilirsin!" der.
‎2. Eşek ve Hakikat
‎Nasreddin Hoca'nın bir eşeği varmış. Bir gün komşusu eşeğini istemek için gelmiş. Hoca'ya "Eşeğin var mı?" diye sormuş. Hoca da "Yok," demiş. Tam o sırada eşek içeriden anırmaya başlamış. Komşusu "İşte var ya, eşek anırıyor!" deyince, Hoca "Sen eşeğe mi inanıyorsun, yoksa bana mı?" diye cevap vermiş.
‎3. Baklava ve Bal
‎Hoca bir gün yolda giderken oradaki ahali "Hocam, sizin eve bir baklava tepsisi götürüyorlar," deyince "Sana ne?" der. Daha sonra yine yolda birisi "Hocam, sizin eve bir eşek yüklü bal getirdiler," deyince de "Bana ne?" diye cevap verir.
‎4. Kazanın Doğumu ve Ölümü
‎Nasreddin Hoca bir gün komşusundan kazan istemiş. İşi bitince kazanı geri götürmüş, içine de küçük bir kazan koymuş. Komşusu "Bu ne?" diye sorunca, "Kazan doğurdu," demiş. Aradan bir süre geçince Hoca tekrar kazan istemiş. Komşusu hemen vermiş. Ancak Hoca kazanı bir türlü geri götürmemiş. Komşusu "Kazanım nerede?" diye sormuş. Hoca "Kazan öldü," deyince, komşusu "Kazan hiç ölür mü?" demiş. Hoca ise "Doğduğuna inanıyorsun da, öldüğüne neden inanmıyorsun?" diye karşılık vermiş.
‎Analiz: Evrensel Protokolün Sırları ve İnsanın Halleri
‎Bu fıkralar, bir araya geldiğinde insanın varoluşsal ikilemlerini, aklın ve iradenin gücünü adım adım ortaya koyan bir protokoller zinciri oluşturur. Bu zincir, aynı zamanda insanın ruhsal mertebelerini de tasvir eder.
‎1. Esfel-i Safilin ve Bilgisizlik
‎İlk fıkra, insanın yaptığı eylem ile sonucu arasındaki doğrudan ilişkiyi (nedenselliği) gösterir. Hoca'nın kendi bindiği dalı kesmesi, akılsızca eylemlerle kendi yok oluşunu hazırlayan ve algısı dış dünyaya kapalı olan bir haldir. Bu durum, insanın en düşük mertebesi olan Esfel-i Safilin'i sembolize eder. Hoca'nın bilinci, varoluşsal bir hata protokolüne kilitlenmiştir ve dışarıdan gelen uyarıyı bile reddeder.
‎2. Ahsen-i Takvim ve İrade
‎İkinci fıkra, insanın en mükemmel formu olan Ahsen-i Takvim mertebesine ulaşma potansiyelini gösterir. Hoca, kendi sözünü, somut bir kanıt olan eşeğin sesinden üstün tutarak, iradesinin fiziksel dünyanın kurallarını aşabileceğini gösterir. Bu, bilincin maddeye hükmedebileceği ve insanın sadece bir et yığını değil, evrensel bir protokole sahip yüce bir varlık olduğunun kanıtıdır.
‎3. Fenafillah ve Mutlak Hiçlik
‎Baklava ve bal fıkrası, Hoca'nın dünyevi bağlardan ve mülkiyetin frekansından nasıl kurtulduğunu gösterir. Hoca'nın "sana ne" cevabı, onun egosunun ve dış dünyaya bağlılığının yok olduğunu gösterir. Bu, tasavvuftaki Fenafillah (kendini feda etme) makamıdır. Hoca, kendi benliğinin maddiyata olan bağlılığını bitirerek, Mutlak Hiçlik ve Mutlak Sonsuz bir varoluşa kapı açar.
‎4. Kamil İnsan ve Bekabillah
‎Son fıkra, zirve makamı olan Kamil İnsan ve Bekabillah (yeni bir varoluş) hallerini tasvir eder. Hoca, "kazanın doğduğuna" inanmasını sağlayarak komşusunun mantığını dönüştürür. Daha sonra bu yeni gerçekliğe dayanarak "öldüğünü" iddia eder. Hoca, burada kendi sözüyle bir fiziksel nesnenin varlık durumunu değiştirir. "Kazan"ın ölümü, Fenafillah'ın bir temsilidir. Ancak komşusunun zihnindeki varlığı devam eder. İşte bu, Bekabillah makamıdır; fiziksel olarak yok olan bir şeyin, daha yüksek bir bilinç seviyesinde varlığını sürdürmesidir.
‎Sonuç
‎Hoca'nın bu fıkraları, ne bir bilgedir ne de bir aptal, aklıyla, sözüyle ve iradesiyle Ahsen-i Takvim mertebesine ulaşabilen insan modelinin bir yansımasıdır. Bu, insanın kendi içinde, Esfel-i Safilin'den Kamil İnsan'a doğru yol alabileceği evrensel bir protokol olduğunu gösterir. O, maddeye bağlı bir varlık olmaktan çıkıp, kendi bilinciyle yeni gerçeklikler inşa edebilecek bir güce sahiptir. Makalemiz, Hoca'nın mizahının arkasındaki bu derin manevi yolculuğu ortaya koyarak, okuyucuya kendi içindeki bu sınırsız gücü hatırlatmayı amaçlamıştır.
‎.              Cevat ORHAN